HYMNUS IN HONOREM PASSIONIS LAURENTII
Antiqua fanorum parens,
iam Roma Christo dedita,
Laurentio uictrix duce
ritum triumfas barbarum.
Reges superbos uiceras
populosque frenis presseras,
nunc monstruosis idolis
inponis imperii iugum.
Haec sola derat gloria
urbis togatae insignibus,
feritate capta gentium
domaret ut spurcum Iouem,
non turbulentis uiribus
Cossi, Camilli aut Caesaris,
sed martyris Laurentii
non incruento proelio.
Armata pugnauit Fides
proprii cruoris prodiga;
nam morte mortem diruit
ac semet inpendit sibi.
Fore hoc sacerdos dixerat
iam Xystus adfixus cruci
Laurentium flentem uidens
crucis sub ipso stipite:
'Desiste discessu meo
fletum dolenter fundere!
praecedo, frater; tu quoque
post hoc sequeris triduum.'
Extrema uox episcopi,
praenuntiatrix gloriae,
nihil fefellit; nam dies
praedicta palmare praetulit.
Qua uoce, quantis laudibus
celebrabo mortis ordinem,
quo passionem carmine
digne retexens concinam?
hic primus e septem uiris,
qui stant ad aram proximi,
leuuita sublimis gradu
et ceteris praestantior,
claustris sacrorum praeerat
caelestis arcanum domus
fidis gubernans clauibus
uotasque dispensans opes.
Versat famem pecuniae
praefectus urbi regiae,
minister insani ducis,
exactor auri et sanguinis,
qua ui latentes eruat
nummos operta existimans
talenta sub sacrariis
cumulosque congestos tegi.
Laurentium sisti iubet,
exquirit arcam ditibus
massis refertam et fulgidae
montes monetae conditos.
'Soletis', inquit, 'conqueri
saeuire nos iusto amplius,
cum christiana corpora
plus quam cruente scindimus.
Abest atrocioribus
censura feruens motibus,
blande et quiete efflagito,
quod sponte obire debeas.
Hunc esse uestris orgiis
moremque et artem proditum est,
hanc disciplinam foederis,
libent ut auro antistites.
Argenteis scyfis ferunt
fumare sacrum sanguinem
auroque nocturnis sacris
adstare fixos cereos.
Tum summa cura est fratribus,
ut sermo testatur loquax,
offerre fundis uenditis.
sestertiorum milia.
Addicta auorum praedia
foedis sub auctionibus
successor exheres gemit
sanctis egens parentibus.
haec occuluntur abditis
ecclesiarum in angulis
et summa pietas creditur
nudare dulces liberos.
Deprome thensauros, malis
suadendo quos praestrigiis
exaggeratos obtines,
nigrante quos claudis specu.
hoc poscit usus publicus,
hoc fiscus, hoc aerarium,
ut dedita stipendiis
ducem iuuet pecunia.
Sic dogma uestrum est,
suum quibusque reddito.
en, Caesar agnoscit suum
nomisma nummis inditum.
Quod Caesaris scis, Caesari
da, nempe iustum postulo.
ni fallor, haud ullam tuus
signat deus pecuniam,
nec, cum ueniret aureos
secum Filippos detulit,
praecepta sed uerbis dedit
inanis a marsuppio.
Inplete dictorum fidem,
qua uos per orbem uenditis,
nummos libenter reddite,
estote uerbis diuites!'
Nil asperum Laurentius
refert ad ista aut turbidum,
sed ut paratus obsequi
obtemperanter adnuit.
'Est diues', inquit, 'non nego,
habetque nostra ecclesia
opumque et auri plurimum
nec quisquam in orbe est ditior.
Is ipse tantum non habet
argenteorum enigmatum
Augustus arcem possidens,
cui nummus omnis scribitur.
Sed nec recuso prodere
locupletis arcam numinis,
uulgabo cuncta et proferam,
pretiosa quae Christus tenet.
Vnum sed orans flagito:
indutiarum paululum,
quo fungat efficacius
promissionis munere,
dum tota digestim mihi
Christi supellex scribitur;
nam calculanda primitus,
tum subnotanda est summula'.
Laetus tumescit gaudio
praefectus ac spem deuorat
aurum, uelut iam conditum
domi maneret, gestiens.
Pepigere tempus tridui,
laudatus inde absoluitur
Laurentius, sponsor sui
et sponsor ingentis lucri.
Tribus per urbem cursitat
diebus infirma agmina
omnesque, qui poscunt stipem,
cogens in unum et congregans.
Illic utrisque obtutibus
orbes cauatos praeferens
baculo regebat praeuio
errore nutantem gradum
et claudus infracto genu
uel crure trunco semipes
breuiorue planta ex altera
gressum trahebat inparem.
Est, ulcerosis artubus
qui tabe corrupta fluat,
est, cuius arens dextera
neruos in ulnam contrahat.
Tales plateis omnibus
exquirit, adsuetos ali
ecclesiae matris penu,
quos ipse promus nouerat.
Recenset exim singulos
scribens uiritim nomina,
longo et locatos ordine
adstare pro templo iubet.
Praescriptus et iam fluxerat
dies: furebat feruidus
iudex auaro spiritu
promissa solui efflagitans.
Tum martyr: 'Adsistas uelim
coramque dispositas opes
mirere, quas noster deus
praediues in sanctis habet.
Videbis ingens atrium
fulgere uasis aureis
et per patentes porticus
structos talentis ordines.'
It ille nec pudet sequi.
uentum ad sacratam ianuam,
stabant cateruae pauperum
inculta uisu examina.
Fragor rogantum tollitur,
praefectus horrescit stupens,
conuersus in Laurentium
oculisque turbatis minax.
Contra ille: 'quid frendens', ait,
'minitaris aut quid displicet?
num sordida haec aut uilia,
num dispuenda existimas?
Aurum, quod ardenter sitis,
effossa gignunt rudera
et de metallis squalidis
poenalis excudit labor,
torrens uel amnis turbidis
uoluens harenis inplicat;
quod terrulentum ac sordidum
flammis necesse est decoqui.
Pudor per aurum soluitur,
uiolatur auro integritas,
pax occidit, fides petit,
leges et ipsae intercidunt.
Quid tu uenenum gloriae
extollis et magni putas?
si quaeris aurum uerius,
lux est et humanum genus.
Hi sunt alumni luminis,
quos corpus artat debile,
ne per salutem uiscerum
mens insolescat turgida.
Cum membra morbus dissicit,
animus uiget robustior,
membris uicissim fortibus
uis sauciatur sensuum.
Nam sanguis in culpam calens
minus ministrat uirium,
si feruor effetus malis
elumbe uirus contrahat.
Si forte detur optio,
malim dolore asperrimo
fragmenta membrorum pati
et pulcher intus uiuere.
Committe formas pestium
et confer alternas lues:
carnisne morbus foedior,
an mentis et morum ulcera?
Nostri per artus debiles
intus decoris integri
sensum uenusti innoxium
laboris expertes gerunt,
uestros ualentes corpore
interna corrumpit lepra
errorque mancum claudicat
et caeca fraus nihil uidet.
Quemuis tuorum principum,
qui ueste et ore praenitent,
magis probabo debilem,
quam quis meorum est pauperum.
Hunc, qui superbit serico,
quem currus inflatum uehit,
hydrops aquosus lucido
tendit ueneno intrinsecus.
Ast hic auarus contrahit
manus recuruas et uolam
plicans aduncis unguibus
laxare neruos non ualet.
Istum libido faetida
per scorta tractum publica
luto et cloacis inquinat,
dum spurca mendicat stupra.
Quid? ille feruens ambitu
sitimque honoris aestuans
mersisne anhelat febribus
atque igne uenarum furit?
Quisquis tacendi intemperans
silenda prurit prodere,
uexatur et scalpit iecur
scabiemque cordis sustinet.
Quid inuidorum pectorum
strumas retexam turgidas,
quid purulenta et liuida
malignitatum uulnera?
Tute ipse, qui Romam regis,
contemptor aeterni dei,
dum daemonum sordes colis,
morbo laboras regio.
Hi, quos superbus despicis,
quos execrandos iudicas,
breui ulcerosos exuent
artus et incolumes erunt,
cum carne corruptissima
tandem soluti ac liberi
pulcherrimo uitae statu
in arce lucebunt patris,
non sordidati aut debiles,
sicut uidentur interim,
sed purpurantibus stolis
clari et coronis aureis.
Tunc, si facultas subpetat,
coram tuis obtutibus
istos potentes saeculi
uelim recensendos dari.
Pannis uideres obsitos
et mucculentis naribus,
mentum saliuis uuidum
lipposque palfebra putri.
Peccante nil est taetrius,
nil tam leprosum aut putidum,
cruda est cicatrix criminum
oletque ut antrum tartari.
Animabus inuersa uice
corrupta forma infligitur,
quas pulcher aspectus prius
in corpore oblectauerat.
En ergo nummos aureos,
quos proxime spoponderam,
quos nec fauillis obruat
ruina nec fur subtrahat.
Nunc addo gemmas nobiles,
ne pauperem Christum putes,
gemmas corusci luminis,
ornatur hoc templum quibus.
Cernis sacratas uirgines,
miraris intactas anus
primique post damnum tori
ignis secundi nescias.
Hoc est monile ecclesiae,
his illa gemmis comitur,
dotata sic Christo placet,
sic ornat altum uerticem.
Eccum talenta, suscipe,
ornabis urbem Romulam,
ditabis et rem principis,
fies et ipse ditior.'
'Ridemur', exclamat furens
praefectus, 'et miris modis
per tot figuras ludimur,
et uiuit insanum caput!
Inpune tantas, furcifer.
strofas cauillo mimico
te nexuisse existimas,
dum scurra saltas fabulam?
Concinna uisa urbanitas
tractare nosmet ludicris,
egon cachinnis uenditus
acroma festiuum fui?
Adeone nulla austeritas,
censura nulla est fascibus,
adeon securem publicam
mollis retudit lenitas?
Dicis: 'libenter oppetam,
uotiua mors est martyri' --
est ista uobis, nouimus,
persuasionis uanitas --;
sed non uolenti inpertiam:
praestetur ut mortis citae
conpendiosus exitus,
petite raptim non dabo.
Vitam tenebo et differam
poenis morarum iugibus,
et mors inextricabilis
longos dolores protrahet.
Prunas tepentes sternite,
ne feruor ignitus nimis
os contumacis occupet
et cordis intret abdita.
Vapor senescens langueat,
qui fusus adflatu leui
tormenta sensim temperet
semustulati corporis.
Bene est, quod ipse ex omnibus
mysteriarches incidit,
hic solus exemplum dabit,
quid mox timere debeant.
Conscende constratum rogum,
decumbe digno lectulo,
tunc, si libebit, disputa
nil esse Vulcanum meum!'
Haec fante praefecto truces
hinc inde tortores parant
nudare amictu martyrem,
uincire membra et tendere.
Illi os decore splenduit
fulgorque circumfusus est;
talem reuertens legifer
de monte uultum detulit,
Iudaea quem plebs aureo
boue inquinata et decolor
expauit et faciem retro
detorsit inpatiens dei.
Talemque et ille praetulit
oris corusci gloriam
Stefanus per imbrem saxeum
caelos apertos intuens.
Inluminatum hoc eminus
recens piatis fratribus,
baptisma quos nuper datum
Christi capaces fecerat;
ast inpiorum caecitas,
os oblitum noctis situ
nigrante sub uelamine
obducta clarum non uidet,
Aegyptiae plagae in modum,
quae, cum tenebris barbaros
damnaret, Hebraeis diem
sudo exhibebat lumine.
Quin ipsa odoris qualitas,
adusta quam reddit cutis,
diuersa utrosque permouet:
his nidor, illis nectar est.
Idemque sensus dispari
uariatus aura aut adficit
horrore nares uindice
aut mulcet oblectamine.
Sic ignis aeternus deus,
nam Christus ignis uerus est;
is ipse conplet lumine
iustos et urit noxios.
Postquam uapor diutinus
decoxit exustum latus,
ultro e catasta iudicem
conpellat adfatu breui:
'Conuerte partem corporis
satis crematam iugiter
et fac periclum, quid tuus
Vulcanus ardens egerit.'
Praefectus inuerti iubet,
tunc ille: 'coctum est, deuora
et experimentum cape,
sit crudum an assum suauius!'
Haec ludibundus dixerat,
caelum deinde suspicit
et congemescens obsecrat
miseratus urbem Romulam:
'O Christe, nomen unicum,
O splendor, O uirtus patris,
O factor orbis et poli
atque auctor horum moenium,
qui sceptra Romae in uertice
rerum locasti, sanciens
mundum Quirinali togae
seruire et armis cedere,
ut discrepantum gentium
mores et obseruantiam
linguasque et ingenia et sacra
unis domares legibus!
En omne sub regnum Remi
mortale concessit genus,
idem loquuntur dissoni
ritus, id ipsum sentiunt.
Hoc destinatum, quo magis
ius christiani nominis,
quodcumque terrarum iacet,
uno inligaret uinculo.
Da, Christe, Romanis tuis,
sit christiana ut ciuitas,
per quam dedisti, ut ceteris
mens una sacrorum foret!
Confoederantur omnia
hinc inde membra in symbolum,
mansuescit orbis subditus,
mansuescat et summum caput.
Aduertat abiunctas plagas
coire in unam gratiam,
fiat fidelis Romulus
et ipse iam credat Numa.
Confundit error Troicus
adhuc Catonum curiam
ueneratus occultis focis
Frygum penates exules.
Ianum bifrontem et Sterculum
colit senatus, horreo
tot monstra patrum dicere
et festa Saturni senis.
Absterge, Christe, hoc dedecus!
emitte Gabriel tuum,
agnoscat ut uerum deum
errans Iuli caecitas!
Et iam tenemus obsides
fidissimos huius spei,
hic nempe iam regnant duo
apostolorum principes,
alter uocator gentium,
alter cathedram possidens
primam recludit creditas
aeternitatis ianuas.
Discede, adulter Iuppiter,
stupro sororis oblite,
relinque Romam liberam
plebemque iam Christi fuge!
Te Paulus hinc exterminat,
te sanguis exturbat Petri,
tibi id, quod ipse armaueras,
factum Neronis, officit.
Video futurum principem
quandoque, qui seruus dei
taetris sacrorum sordibus
seruire Romam non sinat,
qui templa claudat uectibus,
ualuas eburnas obstruat,
nefasta damnet limina
obdens aenos pessulos.
Tunc plura ab omni sanguine
tandem nitebunt marmora,
stabunt et aera innoxia,
quae nunc habentur idola.'
Hic finis orandi fuit
et finis idem uinculi
carnalis: erupit uolens
uocem secutus spiritus.
Vexere corpus subditis
ceruicibus quidam partes,
quos mira libertas uiri
ambire Christum suaserat.
Repens medullas indoles
adflarat et coegerat
amore sublimis dei
odisse nugas pristinas.
Refrixit ex illo die
cultus deorum turpium:
plebs in sacellis rarior,
Christi ad tribunal curritur.
Sic dimicans Laurentius
non ense praecinxit latus,
hostile sed ferrum retro
torquens in auctorem tulit.
Dum daemon inuictum dei
testem lacessit proelio,
perfossus ipse concidit
et stratus aeternum iacet.
Mors illa sancti martyris
mors uera templorum fuit,
tunc Vesta Palladios lares
inpune sensit deseri.
Quidquid Quiritum sueuerat
orare simpuuium Numae,
Christi frequentans atria,
hymnis resultat martyrem.
Ipsa et senatus lumina,
quondam luperci aut flamines,
apostolorum et martyrum
exosculantur limina.
Videmus inlustres domos,
sexu ex utroque nobiles,
offerre uotis pignera
clarissimorum liberum.
Vittatus olim pontifex
adscitur in signum crucis
acdemque, Laurenti, tuam
Vestalis intrat Claudia.
O ter quaterque et septies
beatus urbis incola,
qui te ac tuorum comminus
sedem celebrat ossuum,
cui propter aduolui licet,
qui fletibus spargit locum,
qui pectus in terram premit,
qui uota fundit murmure!
Nos Vasco Hiberus diuidit
binis remotos Alpibus
trans Cottianorum iuga
trans et Pyrenas ninguidos.
Vix fama nota est, abditis
quam plena sanctis Roma sit,
quam diues urbanum solum
sacris sepulcris floreat.
Sed qui caremus his bonis
nec sanguinis uestigia
uidere coram possumus,
caelum intuemur eminus.
Sic, sancte Laurenti, tuam
nos passionem quaerimus,
est aula nam duplex tibi,
hic corporis, rorentis polo.
Illic inenarrabili
allectus urbi municeps
aeternae in arce curiae
gestas coronam ciuicam.
Videor uidere inlustribus
gemmis coruscantem uirum,
quem Roma caelestis sibi
legit perennem consulem.
Quae sit potestas credita
et muneris quantum datum,
probant Quiritum gaudia,
quibus rogatus adnuis.
Quod quisque supplex postulat,
fert inpetratum prospero,
poscunt, iocantur, indicant,
et tristis haut ullus redit,
ceu praesto semper adsies
tuosque alumnos urbicos
lactante conplexus sinu
paterno amore nutrias.
Hos inter, o Christi decus,
audi poetam rusticum,
cordis fatentem crimina
et facta prodentem sua.
Indignus agnosco et scio,
quem Christus ipse exaudiat,
sed per patronos martyras
potest medellam consequi.
Audi benignus supplicem
Christi reum Prudentium
et seruientem corpori
absolue uinclis saeculi!
| Prudentius | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |